Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklesevinçli bir düzen değildir. Ahbaplık, cemiyet ortamında insanoğluın düpedüz kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Türe kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene oturtmak, içtimai yaşamın gerçekleşmesini kurmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin zıtsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, nasıl yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet ortamında insanoğluın seçenek ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte tüze, âdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir cümle, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-tabiat ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Ahbaplık, âdemiyet seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşunca rey ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten mezheplerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun partner iyiliğini kurmak için konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, adalet ve seçimın kâffesidür. Daha geniş bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai yaşfakat düzenidir. Ahbaplık Kelime Anlamı Ahbaplık kelimesi Arabi “adalet” kökünden gelir ve adalet kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “adalet” kelimesinin çoğcelil “beddua’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na bakılırsa tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk fehvaında da kullanılır. Yol Anlamı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu midein hala doyurucu bir tanılamam bünyelamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Mukannen bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) ilişkilanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi ortamında kök olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri konu vadi kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun kellelıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih aracılığıyla güvenceye tuzakınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Ahbaplık kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun değer hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla model nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık vadiında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Ahbaplık düzenini esenlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları kösteklemek midein kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve kredi cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun yama; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları gibi daha bir tüze dallarında daha bir yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut politik mezhepleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir yaşfakat düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, ameliye yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai yaşamı düzenleyip insanoğluın barış ve emniyet ortamında bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun ameliye amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile cemiyet ortamında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile ihdas etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın bünyesından kaynaklanan ihtiyaçlarını zıtlamaya çtuzakışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni yaşamın kök gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın tabii bünyesına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine şayan çıkmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de vabestedır; soylu erki gereksemelara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli başlı bir kodifikasyon şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak tam kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanılamamıyla türe, “bir denklik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere dü daha bir anlamda kullanılır. Türe haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet fehvaında kişisel bir özelliği deyimler. Isim her bugün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tevdi etmek yolunda mütemadi ve değfiilmez bir çaba gösterir. İşte bu seçenek ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe kavramı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze vadiında hukuki değer olarak söz konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Toplum mideindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini mideermiş kurallar bilcümleü olarak tüze, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve içmek durumunda bulunduğuna bakılırsa, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir cemiyet düzenini mideerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzum bulunan düzeni gözetmek, gerekse onu değfiiltirmeyi meşrulaştırmak midein her bugün adalete kellevurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta zıtmıza müesses tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze fehvaında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan tüze düzenlerinin kendisine şayan olup olmadığı açısından bir değer ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve olumsuz zıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon muvazene ortamında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşfakat uyacak, hem de bu içtimai yaşamın barış ortamında sürebilmesi midein bir düzen görünümünü esenlamaya çtuzakışacaktır.
Diyetisyenler
Diyetisyen Hizmetleri